DZIEJE TWIERDZY W ŚWINOUJŚCIU

Rycina przedstawiająca forty Werk I i Werk III w drugiej połowie XIX wieku

       Pierwsze fortyfikacje u ujścia Świny pojawiły się na początku XVII wieku, a wzniósł je dowódca wojsk cesarskich Albrecht von Wallenstein dla obrony przed Duńczykami i Szwedami. Wokół nich doszło w okresie wojny trzydziestoletniej do zaciętych walk. Władający Świnoujściem przez kilkadziesiąt kolejnych lat Szwedzi rozbudowali istniejące już szańce obronne. Od 1721 r Świnoujście wróciło pod panowanie Prus, a w 1746 r król pruski Fryderyk II podniósł je do rangi portu morskiego. W 1765 r Świnoujście otrzymało prawa miejskie. Kolejny najazd Szwedów przeżyło miasto w 1757 r, kiedy to oddział szwedzki dowodzony przez kpt. Blessingha zaatakował port. W obronie wydatnie pomogły tutejsze umocnienia. Wobec zagrożenia ze strony Szwecji w 1759 r stworzono plan rozbudowy fortyfikacji miejskich, realizowany do czasu wojen napoleońskich.
       W roku 1801 w Świnoujściu stacjonowały zaledwie trzy kompanie wojska oraz jedna bateria artylerii polowej. W 1806 r natomiast cały garnizon składał się z kompanii inwalidów. W tym samym roku do Świnoujścia wkroczyły maszerujące ze Stralsundu do Kołobrzegu wojska francuskie, dowodzone przez gen. Bertranda. Później w mieście stacjonował sztab gen. Ruby, dowódcy wojsk francuskich na wyspie Uznam. W 1807 r Pomorze stało się terenem wojny partyzanckiej Ferdynanda von Schilla. Wiosną jeden z jego oddziałów wtargnął nawet na krótko do Świnoujścia. W lipcu tego samego roku do miasta przybył korpus feldmarszałka Blüchera.
       W roku 1812 do Świnoujścia ponownie wkroczyły francuskie oddziały, dowodzone przez gen. Gutteau. Ich saperzy wznieśli po obu stronach kanału dwa drewniano-ziemne forty "Osterkopf" i "Kronprinz", które dwa lata później uległy jednak zniszczeniu przez potężny sztorm. Po dwóch latach Francuzi wycofali się z miasta, a ich miejsce zajął 11 Brandenburski Regiment Artylerii. W tym samym okresie dowódcę miejscowego garnizonu kpt. Gaedicke zaczęto tytułować komendantem miasta i portu.
       W latach 1815 - 1848 umocnienia Świnoujścia nadal składały się ze starych drewnianych fortów i prowizorycznych stanowisk artyleryjskich. Od 1831 r załogę miasta stanowiły jednostki detaszowane z innych garnizonów - batalion z Kaiser Franz Regiment i później grenadierzy z 2 Regimentu "Gardengrenadiere". Dopiero w 1843 r utworzono miejscową jednostę portową, składającą się z 2 oficerów i 60 żołnierzy. W 1846 r rząd pruski wydał decyzję o budowie twierdzy Świnoujście. Prac nie zdążono jednak rozpocząć do wybuchu pierwszej wojny z Danią w latach 1848-1849. Wtedy to duńska fregata "Haffrowen" rozpoczęła blokadę portu. Prowizorycznymi pracami fortyfikacyjnymi pokierował wówczas bardzo energicznie młody kapitan saperów von Eickstädt, angażując w nie wojsko i miejscową ludność. Usypane w tym okresie wały ziemne i wzniesienia, zostały później częściowo wykorzystane podczas wznoszenia fortyfikacji stałych. Dlatego też rok 1848 zwykło się uważać za początek budowy świnoujskich fortów, chociaż pierwszy z nich - Werk I - powstał dopiero w latach 1849-1856.
       W roku 1854 ruszyła budowa redutowego fortu obronnego dla piechoty - Werk II - na zachodnim brzegu kanału portowego. Dwa lata później rownocześnie rozpoczęto wznoszenie dwóch fortec dla artylerii nadbrzeżnej - Ostbatterie i Westbatterie. Powstał zatem kompleks murowanych umocnień wokół ujścia Świny, składający się z dwóch fortów nadmorskich, dwóch fortów obrony lądowej i dowodzenia oraz systemu tzw. lunet i wysuniętych na przedpole szańców dla piechoty. W roku 1853 Świnoujście stało się garnizonem wojskowym, natomiast 10 lat później ogłoszone zostało według ówczesnej pruskiej nomenklatury twierdzą morską 3 rangi.

Strony: 1, 2, 3

Zobacz także: Historia Fortu Zachodniego