Niemieckie Pancerniki typu "Scharnohorst"
Przemysław Federowicz

Fragment artykułu: 21 maja 1938 roku Gneisenau został oficjalnie włączony w skład Kriegsmarine. Dowództwo nad nim objął Komandor Friedrich Förster. Miesiąc później od 30 czerwca do 8 lipca okręt odbył rejs próbny na Północnym Atlantyku, a po powrocie do Niemiec 22 sierpnia wziął udział w wielkiej paradzie morskiej na Zatoce Kilońskiej w związku z wizytą Regenta Węgier Admirała Nikolausa Horthyegovon Nagybanya. Węgierski dygnitarz, wraz z Hitlerem i Admirałem Readerem, oglądał z pokładu tendra Grille defiladę floty, którą otwierał Gneisenau a za nim kolejno podążały Deutschland, Admiral Scheer, Admiral Graf Spee, krążowniki lekkie Nürnberg, Leipzig i Köln, niszczyciele Richard Beitzen, Georg Thiele, Max Schultz, Theodor Riedel, Hermann Schoemann, Friedrich Ihn, Erich Steinbrinck, Friedrich Eckold, Bruno Heinemann, Wolfgang Zenker oraz Leberecht Maass. Pochód zamykały małe jednostki z 1 flotylli torpedowców, 2 flotylli eskortowej, 2 flotylli trałowców i 1 flotylli kutrów torpedowych. Do końca roku okręt poddany został przebudowie oraz licznym pracom wykończeniowym w Deutsche Werke w Kilonii. 7 stycznia 1939 roku do służby została wcielona bliźniacza jednostka - pancernik Scharnhorst. Dowództwo nad nim objął Komandor Otto Ciliax, pod którego rozkazami rozpoczęły się próby maszyn i szkolenie załogi u ujścia rzeki Jade. 1 kwietnia obie bliźniacze jednostki wzięły udział w paradzie floty z okazji wodowania pancernika Tirpitz w Wilhelmshaven. Na pokładzie Scharnhorsta odbyła się nominacja Admirała Readera na stanowisko Wielkiego Admirała. Od czerwca do sierpnia okręt został znacznie przebudowany w Kriegsmarinewerft w Wilhelmshaven. W okresie od czerwca do lipca Gneisenau odbył 6 rejsów na Środkowy Atlantyk przebywając m.in. w dniach od 1 do 2 lipca w Las Palmas na Wyspach Kanaryjskich.
Rozpoczęcie wojny zastało oba okręty w Brunsbüttel, gdzie 4 września były nieskutecznie atakowane przez 14 brytyjskich samolotów Vickers Wellington z 9 i 149 eskadry. Cztery dni później oba okręty przeszły Kanałem Kilońskim na Bałtyk, gdzie rozpoczęły strzelania artyleryjskie do okrętu celu Hessen. Wykonywane przy tym próby urządzeń okrętowych wykazały wiele błędnych rozwiązań m.in. umieszczenia katapult na wieżach C, a na niedawno co wcielonym do służby Scharnhorście wykryto poważne usterki środkowej turbiny.1 października na Scharnhorście nastąpiła zmiana dotychczasowego dowódcy. Komandor Otto Ciliax został przeniesiony na stanowisko dowódcy sztabu Marinegruppenkommando West, a jego miejsce zajął Komandor Kurt Caesar Hoffmann.
5 października Gneisenau opuścił Kilonię i udał się do ujścia Jade. Dwa dni później, wraz z krążownikiem lekkim Köln oraz 9 niszczycielami Wilhelm Heidkamp, Dieter von Roeder, Karl Galster, Max Schultz, Bernd von Arnim, Friedrich Ihn, Friedrich Eckold, Paul Jacobi oraz Erich Steinbrinck uczestniczył w wypadzie przeciwko alianckiej żegludze w rejonie południowej Norwegii. Zadaniem zespołu było wciągnięcie Royal Navy w pułapkę przygotowaną przez lotnictwo i okręty podwodne. Następnego dnia, w godzinach popołudniowych, zespół został wykryty przez samolot patrolowy z 224 eskadry lotnictwa przybrzeżnego (Coastal Command), a jego meldunek został zinterpretowany przez Admiralicję Brytyjską jako próba przedarcia się okrętów niemieckich na Atlantyk. Trzon floty brytyjskiej został więc skierowany dla wzmocnienia przejścia pomiędzy Islandią a Szetlandami. Okręty niemieckie, wobec innego niż zakładano posunięcia przeciwnika, skierowały się w kierunku Niemiec, wchodząc 10 października do Kilonii.
Przygotowując się do pierwszej wspólnej operacji bojowej pancerniki Scharnhorst i Gneisenau zostały 8 listopada przebazowane z Kilonii do Wilhelmshaven. 21 dnia tegoż miesiąca obie jednostki pod dowództwem, zaokrętowanego na Gneisenau, Wiceadmirała Wilhelma Marschala wyszły w morze. Eskortę ich stanowiły niszczyciele Bernd von Arnim, Erich Giese i Karl Galster z 4 flotylli, torpedowce Leopard, Seeadler, Iltis i Wolf, oraz dołączone do zespołu na Morzu Północnym krążowniki Leipzig i Köln. Po odesłaniu eskorty do baz, pancerniki skierowały się w obszar kontrolowany przez aliancki Patrol Północny, zabezpieczający przejście na Atlantyk pomiędzy Islandią a Wyspami Owczymi. 23 listopada Scharnhorst wykrył pierwszą jednostkę aliancką, którą później okazał się pomocniczy krążownik Rawalpindi. O 17.03 pancernik rozpoczął ostrzał wrogiego celu z odległości 7,5 km. Niebawem brytyjski okręt został trafiony pociskami głównego kalibru, lecz nie pozostając biernym otworzył ogień ze swoich 152 mm dział. Jeden z jego pocisków rozerwał się nad dziobową nadbudówką Scharnhorsta, powodując liczne uszkodzenia od odłamków. O 17.30 do nierównej walki dołączył Gneisenau, ale o 17.35 przerwał ogień i oba okręty rozpoczęły akcję ratowniczą, zakończoną po wykryciu na horyzoncie alianckiej jednostki w postaci krążownika Newcastle. Powiadomiona Admiralicja wysłała 6 ciężkich okrętów Nelson, Rodney, Hood, Dunkerque, Warspite i Repuluse, lotniskowiec Furious oraz 19 krążowników. Płonący Rawalpindi zatonął o godz. 20.00, zaś jego pogromcy rozpoczęli wycofywanie się na wschód celem późniejszego przebicia się do Niemiec, które zaczęto realizować po pogorszeniu się pogody 25 listopada.